-3- اصول استاندارد مديريت ايمني فرآِيند (osha1910.119):
1-3-1-مشاركت كاركنان: مي بايست برنامه مدوني در زمينه اقدامات مرتبط با مشاركت كاركنان فراهم شدهبه طوريكه پرسنل و نمايندگان آنها در جريان امور مرتبط با تجزيه و تحليل خطراتفرآيند و ديگر موارد مديريت ايمني فرآيند قرار داده شوند. لازم است كاركنان و نمايندگان آنها به نتايج خطرات فرآيند و كليه اطلاعات مرتبط با آن دسترسي داشته باشند. لازم به ذكر است منظور از كاركنان شامل كاركنان كارفرما و پيمانكاران مي باشد.
1-3-2- اطلاعات ايمني فرآيند:گردآوري و تدوين اطلاعات ايمني فرآيند از قبيل اطلاعات در مورد خطرات مواد شيميايي بسيار خطرناك، اطلاعات تكنولوژي، فني و تجهيزات فرآيند مورد نياز مي باشد.
1-3-3-تجزيه و تحليل خطرات فرآيند:تجزيه و تحليل خطرات فرآيند را مي بايست حتي الامكان هر چه سريعتر و براي هر يك از فرآيندهاي تحت پوشش ، با استفاده از اطلاعات ايمني فرآيند انجام داد. اطلاعات ايمني فرآيند بر مبناي مجموعه اي از شرايط و ملاحظات مورد نياز جمع آوري مي شوند. همچنين لازم است تجزيه و تحليل خطرات فرآيند هر پنج سال يكبار به روز رساني شده و مورد ارزيابي مجدد قرار گيردو كليه مستندات مرتبط با آن را براي تمام چرخه حيات فرآيند حفظ و نگهداري نمود.
1-3-4- دستورالعملهاي عملياتي: اين روشها مي بايست مكتوب بوده و دستورالعملهاي جامع و بدون ابهامي را براي انجام مطمئن و ايمن فعاليتهاي مرتبط با فرآيند تحت پوشش مهيا كرده و حاوي اطلاعات ايمني فرآيند نيز باشد.دستورالعملها و روشهای اجرایی عملیات باید به نحوی تهیه و آماده سازی شوند که تمامی فازهای فرآیند مثل مرحله آغاز به کار , عملیات طبیعی و عملیات موقتی , از سرویس خارج شدن عادی واحد,راه اندازی و نیز از سرویس خارج شدن اضطراری واحد را پوشش دهد.
همچنین دستورالعملهای عملیاتی باید در بر گیرنده و مشخص کننده فعالیتهای غیر نرمال فرآیند باشند. این موضوع بدان معنی است که دستورالعملها و روشهای اجرایی باید حاوی محدودیتهای عملیاتی و مراحل مورد نیاز جهت تصحیح و یا اجتناب از ایجاد انحراف از این محدودیتها باشند و در ضمن بهره برداران باید پیامدها و عواقب انحراف از محدودیتها را بشناسند و بدانند در صورت وقوع انحراف در عملیات چه اقدامتب باید انجام دهند و چگونه از تجهیزات ایمنی استفاده نمایند.
1-3-5- آموزش:با ید به کارکنان یک فرآیند عملیاتی درزمینه نکات کلی فرآیند و روشهای اجرایی عملیات آموزشهای لازم داده شود. این آموزش باید ایمنی , خطرات بهداشتی , خطرات مرتبط با اعمال شرایط اضطراری در فرآیند و نحوه انجام ایمن فعالیتها را تحت پوشش قراردهد. انجام آموزشهای اولیه قبل از واگذاری هر گونه وظیفه شغلی الزامی است. دوره های باز آموزی مدون حداقل برای هر سه سال یکبار مورد نیاز می باشد.
1-3-6-پیمانکاران: این بخش برای پیمانکاران تعمیر و نگهداری , بازسازی های عمده و انجام کارهای اختصاصی بروی و یادر مجاورت فرآیند قابل اجرا می باشد.
مسولیتهای کارفرما:

  • هنگام انتخاب پیمانکار, کارفرما باید اطلاعات مربوط به برنامه ها و عملکرد ایمنی پیمانکار را در یافت و ارزیابی نمایند
  • کارفرما باید پیمانکاران را از پتانسیلهای شناخته شده خطرات حریق , انفجار و یا نشت مواد سمی مرتبط با کارشان مطلع سازد.
  • کارفرما باید به صور.ت دوره ای عملکرد پیمانکاران را در خصوص اجرای تعهدات مشخص شده ارزیابی نماید.
  • کارفرما باید پیمانکاران را از مقررات مربوط به طرح واکنش در شرایط اضظراری ربرای پیمانکاران را تشریح نماید
  • کارفرما برای کنترل ورود ,حضور و خروج پیمانکاران و کارکنان آنها از مناطق عملیاتی تحت پوشش روشهای کاری ایمن را ایجاد و اجرا نماید
  • کارفرما باید از جراحات و بیماری های مرتبط با کار کارکنان پیمانکار در مناطق فرآیندی مطلع گردد.


1-3-7- بررسي ايمني پيش از راه اندازي (pssr):همچون تجزيه و تحليل خطرات فرآيند قبل از شروع به كار بايدشرايط و وضعيت فيزيكي تاسيسات و وسايل، و اسناد مربوط به آن از قبيل روش ها و دستورالعملهاي اجرايي جهت انجام فعاليتها ، توسط تيمي متشكل ازمتخصصين با تجربه و اهل فن از گروههاي مختلف مورد بررسي و بازنگري قرارگيرد. قبل از انجام اين بررسي هيچ فرايندي نبايد شروع به كار نمايد. در محل انجام فرآيند بايد يك سيستم ردياب جهت پيگيري يافته ها و پيشنهادات تا زمان وصول نتيجه وجود داشته باشد. فرآيند نبايد با يك سري نتايج، مسائل يا پيشنهادات مجهول شروع به كارنمايد. بررسي موارد مرتبط با ايمني قبل از آغاز به كار بايد جهت تضمين انجام فرآيند ايمن حتي در سطح مسائل و كارهاي جزئي صورت گيرد. دستورالعمل هاي بررسي مسائل ايمني در اين مرحله بايد توسط مديرطرح تهيه و تصويب شود.
1-3-8- يكپارچگي مكانيكي و حصول اطمينان از بي نقص بودن تجهيزات :تعميرات و نگهداري صحيح و همچنين تضمين كيفيت امورانجام شده در طراحي، ساخت، خريد و پشتيباني و تعميرتجهيزات فرآيند، امري حياتي براي عملكرد قابل اطمينان تاسيسات و تجهيزات مي باشد. لازم است برنامه مدوني براي اطمينان از كيفيت مواد ورودي به كارخانه اعم از مصالح و مواد شيميايي فرآيند و هم چنين مواد به كاررفته در ساخت تجهيزات وجود داشته باشد. در هر صورت اگر در طول عمليات روزانه واحد، انحرافي از كاركرد ايمني به وجود آيد به صورتيكه لازم باشد اصلاحاتي صورت گيرد ضروريست عمليات تا مرمت و اصلاح كامل مشكل به وجود آمده ، متوقف گردد.
موارد زير بخشي از سيستم عدم نقص مكانيكي فرآيند و تاسيسات است:
- روش هاي اجرايي تعميرات و نگهداري به صورت مكتوب و مستند .
- روش هاي اجرايي بازرسي و تست.
- پرسنل آموزش ديده ومجرب براي تعميرات و نگهداري فرآيند.
- بازرسي ،آزمايش ،تعميرو نگهداري و تعويض قطعات فرآيند و تجهيزات طبق برنامه.
-استفاده از يك برنامه تضمين كيفيت (qa) براي اطمينان از اينكه تركيبات ،مواد و تجهيزات جديد همگي برطبق و موافق شرايط طراحي هستند و هم چنين مراحل ساخت و نصب تجهيزات به طور صحيح صورت گرفته است. برنامه qa هم چنين تضمين مي كند جايگزيني در بخش هاي مختلف به نحو شايسته اي انجام شده و موارد نصب نيز بنا به الزامات طراحي و براساس نظرات سازنده صورت گرفته است .
- يك برنامه تعميرات و نگهداري پيشگيرانه و پيش بيني كننده مناسب وجود دارد.
- برنامه تعميرات و نگهداري پيشگيرانه و پيش بيني كننده بايد مخازن تحت فشار، تانك هاي ذخيره مواد، شيرها و سيستم هاي لوله كشي ، سيستم هاي تهويه و شيرهاي اطمينان، سيستم هاي توقف اضطراري، سيستم هاي اطفاي حريق، كنترل ها و پمپ ها را تحت پوشش قرارمي دهد.
براي نگهداري و تضمين كيفيت بايد از كاركنان ن ماهر و آموزش ديده استفاده كرد. تضمين كار پيمانكاران فرعي نيز بايد در سطح كيفيت مشابهي صورت گيرد.

1-3-9- مجوزهاي كار گرم :كارگرم كاريست كه شامل جوشكاري، تراشكاري، برشكاري، و ديگر فعاليت هاي مرتبط با شعله و ايجاد جرقه است . كارگرم ممكن است در نزديكي فرآيندهاي تحت پوشش قوانين psm (فرآيندهاي داراي مواد شيميايي خطرناك) انجام شود. در پرميت مربوط به كارگرم، ايمني در برابرآتش سوزي بسته به نوع كار در نظرگرفته شده و اساساً شامل مجوزها،روش هاي اجرايي و دستورالعمل هاي مكتوب جهت كنترل هاي ويژه و الزامات مراقبتي و نظارتي مي باشد. مهمترين نكته ،هماهنگ سازي فرآيند نگهداري و تعميرات با فرآيند عمليات است. درفرآيند صدور مجوز(پرميت) جهت كارگرم، مديريت بايد محوطه اي را براي اين كار مشخص نموده و افراد مجازي را براي انجام فرآيند تعيين نمايد، درضمن تضمين كند پرسنل مربوطه همگي افرادي ماهرو آموزش ديده هستند و نيزاين اطمينان را بدهد پيمانكاراني كه كار را انجام مي دهند، مقررات مشابهي دارند. مجوزهاي كارگرم بايد داراي تاريخي براي انجام كار بوده و تجهيزاتي كه كارگرم برروي آن ها صورت گرفته و محل هايي كه ممكن است جرقه هاي آتش به آنجا برخوردكند، مشخص گردد. محل و نوع دستگاه هاي خاموش كننده و اطفاء حريق شرح داده شده و مراقبان آتش تعيين گردند. اقدامات احتياطي لازم براي مقابله با حريق جزء به جزء شرح داده شوند و مناطق ممنوعه بطورمشخص شناسايي گردند. جابجايي مواد قابل اشتعال در اولويت امورقرارگرفته و مشخص شود كه چه سيستم هايي ممكن است عامل بالقوه اي براي خطر آتش سوزي باشندو بنابراين نياز است فوراً آن سيستم متوقف شده و آتش خاموش شود.
1-3-10- مديريت تغيير:يك تغييرساده در يكي از شيرهاي فرآيند ممكن است دلايل مهم و قابل تاملي به لحاظ ايمني كارداشته باشد و از اين رو لازم است با اين تغيير، روش هاي اجرايي عادي واضطراري، جدول هاي زمان بندي شده جهت بازرسي،تعميرات و نگهداري، همچنين شيوه آموزش كارگران دست خوش تغييرشود.بنابراين دلايل ايجاد تغييرو يا تغييراتي در فرآيند بايد شناسايي و فهميده شوند.
قبل از ساخت يك واحد فرآيندي صرفاً يك برنامه رسمي جهت تغييرات در طراحي مهندسي موردنيازاست ، همچنين برنامه مشابه ديگري نيز بايد براي شناسايي و پيگيري تغييرات عمليات ، درطول و همچنين بعد از ساخت و راه اندازي فرآيند تدوين شود.
مديريت برنامه تغيير بايد به صورت مكتوب ، مسئوليت ها و وظايف ، پايه و اساس تغيير، روش شروع كردن يك تغيير وتحول ، پيگيري تغيير، معيار موافقت براي ايجاد تغييرو همچنين تاييدو تصويب اين موارد را مشخص نمايد.بايد مستنداتي براي بيان پايه و اساس تغيير، تجزيه و تحليل قابل قبولي از ريسك و خطر ناشي از اين تغيير و همچنين تاثيرمربوط به تغييرات پيشنهادي ، در قبل و بعد از تصويب و موافقت با اجراي تغييروجود داشته باشد.osha فرم "درخواست تغيير" را در مدارك مربوطه ارائه داده است.2
درصورت تصويب تغييرات بايد ساز وكار مثبتي به وجود آيد تا اطمينان حاصل شود كه منابع مورد نياز براي عملي كردن تغييروجود دارد و اطلاعات ايمني فرآيند و نيز مطالعات خطر فرآيند به روز مي شود. دستورالعمل ها و روش هاي اجرايي به روز شده (اعم از عملياتي و اضطراري)شامل: آموزش و اطلاع به پرسنل تاثيرگذار، وجود روند بازرسي و بازنگري قبل از آغاز كار و وجود سطح مورد نظر از تعمير و نگهداري و تضمين كيفيت مي باشد.
علاوه بر سيستم رديابي كنترل تغيير، بايد چند سيستم رسمي براي بازبيني دوره اي و مميزي مديريت برنامه تغيير براي ايجاد اصلاحات موثرو مداوم به وجود آيد.
1-3-11- بررسي و تجزيه و تحليل حوادث :بررسي رويدادهاي ناگواري كه مي توانند منجر به انتشارفاجعه بار مواد شيميايي خطرناك شوند، الزامي است مهمترين امر در اين ميان بررسي توالي وقايع كوچكي است كه مي تواند منجر به انتشار فاجعه بار چنين موادي شود.چنانچه اقدام خاصي در خصوص اين وقايع صورت نپذيرد مي توانند بسيارحساس و مهم ظاهرشده و ممكن است علامت انتشارفاجعه باراحتمالي مواد شيميايي باشد. ازآنجايي كه بررسي بايد ظرف مدت 48 ساعت شروع شود بنابراين وجود بازرسان يا يك تيم بازرسي آموزش ديده و معين آن هم قبل از وقوع هر سانحه اي حائزاهميت است .تيم عملياتي بايستي داراي رهبري بوده كه تجربه و مهارت فني لازم را داشته و نسبت به مشكلات و مسائل فرآيند آگاه باشد . تحليل داده ها و سوابق، مروراطلاعات، مصاحبه ها، بازسازي صحنه ها، بررسي تجهيزات و مشاوره تيمي مستمر،در بررسي موثروكارآمد رويداد مهم و ضروري است .در پمفلت osha، گزارش بررسي حادثه وجود دارد.
تجزيه و تحليل ريشه هاي علل وقوع رويداد، تكنيكي بسيارمهم در تعيين عوامل مستقيم و فاكتورهاي سهيم دروقوع رويدادهاي ناگواراست .به اختصارمي توان گفت دراين روش سوال هاي پي درپي در اين خصوص و با اين مضمون كه "چرا اين رويداد اتفاق افتاد؟" پرسيده مي شود اين سوال و جواب تا آنجا ادامه مي يابد كه پاسخ ديگري وجود نداشته باشد وعلت و سبب اصلي وقوع آن رويداد مشخص شود.
پياده سازي و اجراي يافته ها و پيشنهادات حاصل از بررسي و تحقيق بايد به تاييد مديريت فرآيند برسد و بعد ازآن در زماني مناسب اجرا شود. بازخورد پژوهش ها بايد در پيشرفت و ارتقاء فرآيند، اجراي برنامه هاي آموزشي، دستورالعمل ها و روش هاي اجرايي به كارگرفته شود. هم چنين بايد گزارش تحقيق و بررسي در دسترس افراد تاثيرگذار قرارداشته باشد.
1-3-12- طرح ريزي و واكنش در شرايط اضطراري:با وجود آنكه اكثركارخانه هاي شيميايي داراي يك طرح واكنش در شرايط اضطراري براي مواجهه با مواقع و رويدادهاي خاص مي باشند ليكن ممكن است در اين طرح ها جزئيات مربوط به يك رويداد به اندازه استاندارد psm مورد نياز نباشد و چگونگي عكس العمل و مراحل بازگشت به حالت عادي به وضوح بيان نشده باشد. از اينرو لازم است تا موارد زير بايد در طرح اضطراري يك فرآيند گنجانده شود:
انواع حوادث مطرح شده ، دستورالعمل ها، روشهاي اجرايي و مسئوليت ها درهنگام شرايط اضطراري، مسيرهاي خروج اضطراري،محل مناطق امن(محل تجمع) ، انواع آلارم ها و هشداردهنده ها ، اقدامات قبل از تخليه محل،شمارش پرسنل، مسئوليت هاي پزشكي و نجات افراد،تنظيم گزارش،هماهنگي محلي و درنهايت دستورالعمل ها و روش هاي اجرايي براي جابه جايي و كار با مقاديركم مواد خطرناك.
پاسخ سريع ومناسب به يك وضعيت اضطراري مي تواند مانع از عواقب جدي تر يك حادثه گردد. اقدامات كليدي بعداز وقوع يك شرايط اضطراري به محدود كردن پيامدهاي غيرمطلوب رويداد گفته مي شود و مي توان آن را شامل توقف ايمن عمليات، نجات، اطفاء حريق، فعال سازي سيستم هاي ارتباطي اضطراري و آگاه سازي واحدهاي پشتيباني در خارج از محيط كار دانست.
1-3-13- بازرسي و مميزي به منظور رعايت الزامات قانوني psm :هرمرحله از روند پياده سازي قانون psm بايد حداکثر هر سه سال يك بار توسط كارفرماي (صاحب كاريا اپراتور) كارخانه مميزي شود و بايد روش اجرايي فرآيند كلي بازرسي و مميزي دركارخانه موجود باشد.
مميزي داخلي:مميزي يا بازرسي داخلي در قانون psm هر سه سال يكبارو توسط گروهي مطلع و آگاه به مسائل فرآيند صورت مي گيرد.هدف اين بازبيني، تعيين ميزان برآورده شدن و هماهنگي با الزامات استاندارد psm است و لذا هر 14 شرط اين قانون به منظور پياده سازي صحيح مورد ممیزی و بررسي قرارگرفته و به صورت يك گزارش كتبي به اطلاع كارفرما مي رسد.
پياده سازي: کار فرماو يا اپراتور بايد براساس مميزي انجام شده (هرسه سال يكباراجرا مي شود) تضمين كندفرآيند، شرايط استاندارد psm را برآورده نموده و تاييديه بازرسي osha را به عنوان يك حد نصاب رسمي حفظ مي كند. بازرسي ها و مميزي هاي خارجي توسط بازرسان osha دربعضي از اوقات انجام شده و اصولاً در قالب يك گزارش منتشرمي شوند و بدنبال آن انجام اقدامات اصلاحی و رفع مشكلات و عدم انطباقهای موجود در محل كارخانه ، بي درنگ در دستوركارقرار مي گيرند.
1-3-14- اسرارتجاري:اطلاعات اختصاصي و اسرارتجاري اغلب به طراحي فني و مراحل ساخت فرآيندهاي شيميايي مربوط مي شود. اشخاص درگيردر فرآيندبايد از اطلاعات حساس فرآيند آگاه بوده و كاملاً مورد اعتماد باشند تا اطلاعات محرمانه را بدون اجازه در بيرون از كارخانه فاش نسازند. دربيشترموارد هركارمند تا پيمانكارجزئي براي حفاظت و صيانت از اسرارتجاري بايد تعهدات الزام آورو قانوني خاص را امضاء نمايدكه اورا ملزم به حفظ اطلاعات محرمانه نگهداشتن آن مي كند.