وضعیت ذخیره سازی گاز طبیعی در مخازن ایران

ذخيره سازي گاز

به گزارش واحد مرکزی خبر، کسایی زاده درتشریح آخرین وضع طرحهای ذخیره سازی گاز طبیعی و اولویت های کاری این بخش در سال 1387 گفت : عملیات ساخت تاسیسات بخش تزریق سراجه قم که شامل کمپرسورهاست، آغاز شده است.

وی درخصوص آخرین وضع طرح ذخیره سازی گاز طبیعی در مخزن سراجه قم گفت: حداکثر حجم ذخیره گاز در این مخزن سالیانه 3 و 3 دهم میلیارد متر مکعب؛ حداکثر میزان تزریق برای ذخیره سازی 21 میلیون متر مکعب در روز و حداکثر میزان برداشت مقطعی در فاز نهایی حدود 31 میلیون متر مکعب گاز در روز است.

کسایی زاده با اشاره به همکاری دو شرکت ملی گاز و نفت مناطق مرکزی ایران برای بهره برداری از فاز اول مخزن، تبیین کرد: شرکت نفت مناطق مرکزی ایران عملیات مربوط به تاسیسات سرچاهی، احداث خطوط انتقال گاز چاه ها، مرکز جمع آوری گاز و خط 16 اینچ انتقال گاز را انجام می دهد.

شرکت ذخیره سازی گاز ایران هم مسئولیت عملیات ساخت و راه اندازی سیستم های فراورش شامل مخازن مایعات گازی، تفکیک گرها، سیستم نم زدایی، توربوکمپرسورها، تجهیزات فراورش، خط 30 اینچ دومنظوره تزریق و برداشت گاز را بر عهده دارد.

بر اساس برنامه ریزی صورت گرفته در فاز اول طرح ، ذخیره سازی سراجه قم روزانه 7 میلیون متر مکعب گاز تزریق و حدود 10 میلیون متر مکعب گاز در زمستان برداشت خواهد شد.

در این بخش باید 5 حلقه چاه جدید حفر شده و 4 حلقه چاه قدیمی نیز تعمیر و بازسازی شود تا در مجموع با 9 حلقه چاه، عملیات تزریق و برداشت گاز در فاز اول انجام شود.

در فاز دوم این طرح هم بین 18 تا 20 میلیون متر مکعب گاز تزریق و سپس 30 میلیون متر مکعب در ماه های سرد سال برداشت می شود که در این مرحله باید 9 حلقه چاه جدید حفر شود.

معاون وزیر نفت همچنین در رابطه با وضع طرح ذخیره سازی یورتشای ورامین بیان داشت: در مخزن یورتشای ورامین امکان ذخیره سازی سالیانه 180 میلیون متر مکعب گاز طبیعی وجود دارد به طوری که میزان حداکثر تزریق گاز جهت ذخیره سازی حدود1 و 6 دهم میلیون متر مکعب است که امکان حداکثر قابلیت برداشت مقطعی 3 تا 3 ونیم میلیون متر مکعب گاز در روز خواهد بود.

وی زمان بهره برداری از مخزن یورتشای ورامین را سال 1389 عنوان کرد و یادآور شد: طرح های ذخیره سازی گاز در مخازن تلخه(جنوب شرقی گرمسار)، شوریجه بی و دی (استان خراسان) و قزل تپه( استان گلستان) از دیگر برنامه های ذخیره سازی گاز طبیعی در کشور است.

شناسایی 12 موقعیت جدید ذخیره سازی گاز

مهر: مدیرعامل شرکت ذخیره سازی گاز طبیعی ایران از شناسایی 12 موقعیت ذخیره سازی گاز طبیعی در مناطق مرکزی ایران خبر داد. مسعود سامی وند با بیان اینکه از ابتدای سال تاکنون در 170 هزار کیلومتر مربع در مناطق مرکزی ایران برای شناسایی موقعیت های ذخیره سازی گاز مطالعات زمین شناسی و اکتشافی انجام شده است، تصریح کرد: «100 موقعیت مخزنی مورد مطالعه قرار گرفت که از این تعداد 40 موقعیت گنبد نمکی و مابقی هیدروکربوری بودند.» وی از شناسایی 12 موقعیت هیدروکربوری با پتانسیل بالای ذخیره سازی گاز در این منطقه خبر داد و افزود: «در بین این موقعیت ها، در حال حاضر سراجه قم، سرخه گرمسار و گنبد نمکی کاشان به عنوان اولویت اول در برنامه های شرکت ملی گاز قرار گرفته اند و مابقی جزء اولویت بعدی قرار دارند که باید کار بیشتری روی آنها انجام بگیرد.»به گفته وی همچنین در غرب کشور دو موقعیت هیدروکربوری «باباقیر» و «بانکول» شناسایی شده که بر اساس مطالعات و بررسی های اولیه صورت گرفته امکان ذخیره سازی حجم زیادی در آنها وجود دارد که در حال حاضر مطالعات لرزه نگاری در دستور کار قرار دارد. سامی وند با اشاره به انتخاب پیمانکار لرزه نگار این دو موقعیت از یک ماه پیش تصریح کرد: « شروع فعالیت ها در این دو منطقه با دستور وزیر نفت آغاز شده است.»مدیرعامل شرکت ذخیره سازی گاز طبیعی ایران درباره تبدیل مخزن نفتی البرز به مخزن ذخیره سازی گاز گفت: «بر اساس برآوردها، چندین سال طول می کشد تا نفت خام این میدان تخلیه شود و در آن زمان می توان در مورد تبدیل آن به مخزن ذخیره سازی گاز تصمیم گیری کرد.»

 

انتقاد بازرسی از عدم پیشرفت ذخیره سازی گاز

كد خبر: ۶۶۰۶

تاريخ انتشار: ۱۳:۰۵ - ۲۷ بهمن ۱۳۸۶

تعداد بازديد: ۱۵۷۲

«پيشرفت طرح‌هاي آماده‌سازي مخازن ذخيره‌سازي گاز طبيعي در کشور، علي‌رغم گذشت 12 سال و صرف ميليون‌ها دلار هزينه، مناسب نيست.»

سازمان بازرسي كل كشور در گزارشي از «وضعيت پيشرفت و اجراي طرح‌هاي ذخيره‌سازي گاز طبيعي در کشور» آورده است: تاکنون توجه جدي و سرمايه‌گذاري کافي براي ذخيره‌سازي گاز طبيعي در کشور انجام نشده و طرح‌ها و پروژه‌هاي اجرا شده نيز به دليل مسايل مديريتي، ضعف در برنامه‌ريزي و انجام امور موازي با موانع و نارسايي‌هايي روبه‌رو بوده است.

الف) ضرورت ذخيره‌سازي گاز طبيعي
در گزارش سازمان بازرسي کل کشور درباره ضرورت ذخيره‌سازي گاز طبيعي آمده است: با توجه به اينکه عمده منابع توليد گاز در کشور در مناطق جنوبي ايران متمرکز است و طول مسير انتقال گاز از اين منابع به مناطق شمالي و مبادي مصرفي و صادراتي آن، در هر خط انتقال متجاوز از 1000 (هزار) کيلومتر است، در صورتي که به هر دليل در سيستم خطوط انتقال، نقصي بروز نمايد تأمين گاز مصرفي مناطق شمالي، تهران و مبادي صادراتي کشور دچار مشکل خواهد شد.

همچنين در فصول گرم سال که ميزان مصرف گاز کمتر از ايام سرد سال است، به دليل عدم برخورداري از صنعت ذخيره‌سازي گاز طبيعي، از تمام ظرفيت توليد استفاده نمي‌شود و بالعکس، در فصل سرما (به ويژه در روزهاي سرد) که مصرف گاز افزايش چشم‌گير مي‌يابد با وجود استفاده از حداکثر ظرفيت توليد گاز، کشور با حدود 25 تا 30 درصد کمبود گاز مواجه مي‌شود، لذا وزارت نفت مي‌تواند با اجراي طرح ذخيره‌سازي گاز طبيعي در مخازن زيرزميني و برداشت از آن در فصل سرما يا ديگر مواقع مورد لزوم، ضمن جبران بخشي از کمبود گاز مصرفي در ايام سرد سال از وقوع مشکلات ديگر نيز جلوگيري کند.

اين موضوع به صورت گسترده در کشورهاي پيشرفته سال‌ها در حال اجراست.
ب) توجيه فني و اقتصادي طرح‌هاي ذخيره‌سازي
در سال 85، حداکثر ميزان توليد گاز در کشور در هشت ماه گرم و معتدل سال به 260 ميليون مترمکعب در روز مي‌رسيد. اين در حالي بود که در همان زمان تأسيسات موجود از قابليت توليد بيش از 300 (سيصد) ميليون مترمکعب گاز برخوردار بودند و اين ميزان حتي در فصول سرما به سقف توليد 430 ميليون مترمکعب توليد گاز نيز قابل افزايش بود، اما چون امکان ذخيره‌سازي مازاد گاز توليد شده (در فصول گرم و معتدل) وجود نداشت عملاً اين قابليت‌ها بلااستفاده مي‌ماند. به عبارت ديگر، در هشت ماه از سال به طور متوسط از 30 (سي) درصد از ظرفيت‌هاي بالقوه توليد و انتقال گاز کشور استفاده نمي‌شد بنابراين با اجراي طرح‌هاي ذخيره‌سازي گاز، مي‌توان مازاد توليد هشت ماه از فصول گرم و معتدل سال را در مخازن ذخيره‌ كرد تا در شرايط بحراني زمستان با بهره‌گيري از آن، بين توليد و مصرف گاز طبيعي در کشور تعادل نسبي به وجود آورد.

ج) فعاليت‌هاي انجام شده
در اين گزارش به طرح‌ها و اقدامات انجام شده براي ذخيره‌سازي گاز طبيعي اشاره شده و آمده است: آماده‌سازي مخازن گاز از برنامه‌هاي در دست اجراي شرکت ملي گاز ايران است که عمليات اجرايي آن به وسيله مديريت ذخيره‌سازي گاز که اخيراً به شرکت ذخيره‌سازي گاز طبيعي تغيير نام يافته، انجام مي‌شود. در حال حاضر اين شرکت، سه طرح عمده ذخيره‌سازي گاز طبيعي در کشور را به نام‌هاي «طرح طاقديس آبدار يورتشا در ورامين»، «طرح مخزن گاز سراجه قم» و «طرح طاقديس آبدار تلخه» در تهران، قم و سبزوار در دست اجرا دارد. همچنين شرکت ذخيره‌سازي گاز طبيعي، فعاليت‌هايي براي شناسايي ساختار‌هاي مناسب جهت ذخيره‌سازي گاز در ميدان مخازن شوريچه در منطقه خانگيران و ايران مرکزي به مرحله اجرا گذاشته است که به دلايلي فعاليت‌هاي آن متوقف شده است.

طرح مخازن آبدار يورتشاي ورامين: اجراي اين طرح در سال 1374 و با مشاوره يک شرکت آلماني در دستور کار قرار گرفت. بر اساس برنامه‌ريزي مقرر شد اين طرح طي 2 مرحله اجرا شود اما بررسي‌ها نشان داد که اين طرح تا به حال در مجموع 55 درصد پيشرفت داشته است. همچنين در اجراي اين پروژه، بين شرکت ملي نفت ايران و شرکت ملي گاز ايران تا به حال هماهنگي لازم وجود نداشته است. اين امر باعث انجام امور موازي، دخالت در وظايف يکديگر، تحميل تصميمات کارشناسي نشده، اتلاف وقت و وارد آمدن زيان‌هاي اقتصادي شده است. افزايش 4 ميليون دلاري در مبلغ قرارداد توسط مشاور و به تأخير افتادن اخذ مجوز از شوراي اقتصاد و گشايش اعتبار اسنادي از پيامدهاي سوء ناشي از دوگانگي مديريت در انتقال پروژه‌ گاز طبيعي (سال 78) از شرکت ملي گاز ايران به شرکت ملي نفت ايران و بالعکس بوده است. ضمن اينکه در شرايط جديد در اجراي اين طرح، اختلاف در نتيجه مطالعات دو مشاور خارجي در خصوص تنزل ظرفيت مخزن از 650 ميليون مترمکعب در روز به 150 ميليون مترمکعب در روز، بيم خارج شدن طرح از توجيه اقتصادي را به وجود آورده است.

طرح مخزن گاز سراجه قم: اين ميدان يکي از مخازن مهم ذخيره‌سازي مي‌باشد که با قابليت ذخيره‌سازي 5/ 2 و قابل توسعه 5/ 3 ميليارد مترمکعب، مي‌تواند حدود 10 الي 15 درصد ميزان مصرف ساليانه را مهيا نمايد و در پايداري گازرساني کشور نقش مهمي را ايفا کند. مخزن مذکور در اختيار شرکت نفت مناطق مرکزي قراردارد و با توجه به مديريت دوگانه قسمت‌هاي بالادستي (شرکت نفت مناطق مرکزي) و پايين‌دستي (شرکت ملي گاز ايران) از مخزن مذکور جهت ذخيره‌سازي گاز استفاده بهينه نمي‌شود. از طرف ديگر عمليات اجرايي اين طرح، طبق برنامه زمان‌بندي شده (تا پايان خرداد 86) بايد 88 درصد پيشرفت فيزيکي مي‌کرد اما به دلايل مختلف، با تأخير 58 درصدي فقط 30 درصد پيشرفت داشته است.

طرح طاقديس آبدار تلخه: اجراي اين طرح نيز به دليل مخالفت سازمان حفاظت محيط زيست با اجراي بررسي‌هاي ژئوفيزيکي تکميلي و هم‌چنين وضعيت منحصر به فرد پارک ملي کوير و حساسيت ويژه اکوسيستم‌هاي موجود و همين‌طور به دليل احتمال کاهش ظرفيت ذخيره‌سازي، با تأخير 2 ساله روبه‌روست.

طرح ذخيره‌سازي گاز طبيعي در ميادين شوريچه BوD خانگيران: از اين مخازن در فصل گرما بهره‌برداري نمي‌شود و فقط در فصل سرما (چنانچه افت فشار در مخازن ايجاد نشود) مي‌تواند 4 ميليون متر مکعب گاز در روز به شبکه تزريق كند. ليکن با ذخيره‌سازي در اين ميادين در فصل گرما، مي‌توان بيش از 8 ميليون مترمکعب گاز با پايداري کامل در شبکه گاز تزريق كرد.

د) پيشنهاد
در گزارش سازمان بازرسي کل کشور، از ذخيره‌سازي گاز طبيعي به عنوان پشتوانه محکم و کارآمد در اقتصاد کشور و رکن مهم وضعيت پايدار در تأمين انرژي و سوخت داخلي و صادراتي ياد شده است. (همانند اجراي پروژه‌هاي احداث پالايشگاه گاز، خطوط انتقال و گازرساني)

در اين گزارش بر لزوم ارائه آموزش‌هاي روز به پرسنل شرکت ذخيره‌سازي گاز طبيعي به دليل جديد بودن تکنولوژي و انجام مطالعات و آماده‌سازي مخزن گاز طبيعي تأکيد و تصريح شده است: با توجه به سرعت رو به رشد مصرف گاز در کشور و عدم توازن بين مصرف و توليد در فصول سرد سال، تأخير بيشتر در آماده‌سازي مخازن زيرزميني ذخيره‌سازي گاز طبيعي، بحران افت فشار و قطع گاز در فصول سرد سال را تشديد خواهد نمود.

در پايان گزارش تأکيد شده است: از آنجا که تأمين گاز و پاسخگويي به کمبود گاز و تبعات ناشي از آن با شرکت ملي گاز ايران مي‌باشد لذا جهت رفع معضلات اعمال مديريت دوگانه (شرکت ملي نفت ايران و شرکت ملي گاز ايران) در اين صنعت و تسريع در اجراي طرح ذخيره‌سازي، لازم است که ميادين (مخازن) هيدورکربوري مناسب از سوي شرکت ملي نفت ايران در اختيار شرکت ذخيره‌سازي گاز طبيعي که متولي اين کار است قرار گيرد تا مطالعات لازم انجام و زمينه بهره‌برداري از آنها با حداقل هزينه و زمان انجام شود.

سازمان بازرسي کل کشور با ارسال گزارشي از نارسايي‌ها و تأخيرهاي صورت گرفته در اجراي اين طرح‌ها به وزارت نفت، اين وزارتخانه اعلام کرد: براي رفع مشکلاتي همچون اعمال مديريت‌هاي دوگانه، ارائه آموزش‌هاي مورد نياز براي تقويت و توسعه بنيه علمي و فني ذخيره‌سازي گاز، جبران خسارت تأخيرهاي غيرموجه مشاور و انجام اقداماتي جهت شناسايي ميادين مناسب ذخيره‌سازي گاز و واگذاري مخازن تخليه شده هيدورکربوري به شرکت ملي گاز ايران را پيگيري و اقدام خواهد کرد.

 

--
Farid Bensaeed